سنسورها و تجهیزات اعلام حریق از جمله تجهیزات امنیتی هستند که هنگام بروز حوادث و در برخورد با دود، شعله، حرارت، گاز و مونوکسید کربن فعال شده و آتش سوزی یا حریق احتمالی را به وسیله سیگنال‌های ارسالی به سیستم اعلام حریق ارسال می‌کنند.
کاربرد تجهیزات اعلام حریق
از دتکتورها یا سیستم‌های اعلام حریق جهت شناسایی سریع آتش استفاده می‌کنند. سنسورها در سیستم اطفای حریق هوشمند جهت اعلام حریق یا هشدار آتش سوزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سنسورها در مدارهای متعدد مداربندی شده و توسط مدارها سیگنال‌ها را به سیستم اصلی ارسال می‌کنند و خود بخش کوچکی از یک سیستم بزرگ اعلام و اطفای حریق هستند.
بخش‌های متعدد سیستم اعلام حریق
۴ بخش اصلی سیستم اعلام حریق شامل موارد زیر است:
- سیستم پنل مرکزی
- سیستم اعلام حریق
- سیستم کشف اتومات
- سیستم کشف دستی
و کارکرد این سیستم‌ها به گونه‌ای است که اطلاعات را در محیط پایش کرده و پس از شناسایی حریق آن را از طریق سیگنال‌هایی الکتریکی در اختیار سیستم کنترل مرکزی قرار می‌دهند و در نهایت و پس از پردازش سیگنال ارسالی توسط سنسورها سیستم اعلام حریق فعال شده و مانع از بروز آتش سوزی می‌شود.
انواع سنسور با توجه به ولتاژ دریافتی
اغلب سنسورهای موجود با ولتاژ ۲۴ ولت یا DC کارمی‌کنند، اما سنسورهایی نیز هستند که با ولتاژ ۱۲ و ۴۸ ولت کار می‌کنند.
انواع سنسور با توجه به عملکرد
از آنجایی که سنسورهای اعلام حریق با نشانه‌هایی همچون دود، حرارت، شعله و گاز کار می‌کنند، بنابراین این دتکتورها را می‌توان بر اساس این نشانه‌ها نیز در طبقه‌بندی زیر قرار داد:
- سنسور حرارتی
- سنسور دود
- سنسور شعله
- سنسور گاز
این بدان معنا است که هر سنسور برای شناسایی یک متغیر طراحی شده و در هنگام بروز آن متغیر فعال می‌شود.
معرفی و کارکرد سنسور اعلام حریق
دتکتورها یا سنسورهای اعلام حریق که به سنسور کشف آتش نیز معروف هستند در انواع مختلفی موجودند که در بخش‌ها و تاسیسات مختلف به صورت یک بخش مستقل (تاسیسات کوچک) تا بخشی از یک سیستم بزرگ (تاسیسات متوسط یا بزرگ) را شامل می‌شوند.
سیستم‌های سنسور اعلام حریق می‌توانند در دو نوع معمولی یا آنالوگ باشند و از چندین سنسور به هم متصل شده تشکیل شده باشند که در طول ساختمان و در نواحی مختلف از آن برای تشخیص دود، گاز، حرارت و آتش کار گذاشته شوند و به تنهایی زنگ هشدار را به صدا درآورند.
انواع سنسور و تجهیزات اعلام حریق
سنسور اعلام حریق دود
سنسور اعلام حریق دود نوعی از سیستم هشدار حریق است که با دود کار می‌کند. این نوع سنسور در 4 نوع سیستم سنسور اعلام حریق موجود است.
- سیستم اعلام حریق دود فوتوالکتریک: این سیستم همانند سیستم دود نوری از نور برای تشخیص دود استفاده می‌کند، اما فناوری به کار رفته در آن پیشرفته‌تر و با تشخیص سریع‌تر است.
- سنسور اعلام حریق یونیزاسیون: این سیستم با ارزیابی سطح یون موجود در محیط کار می‌کند.
- سنسور اعلام حریق حرارتی: سنسور اعلام حریق حرارتی سیستمی است که به وسیله حسگرهای حرارتی کار می‌کند و نسبت به تغییر دما، مقاومت و جابجایی و همچنین ضریب شکست محیط حساس است. یکی از رایج‌ترین سنسورهای اعلام حریق حرارتی ترمولوسیمتری نام دارد.
- سنسور اعلام حریق تشخیص شعله: این مدل سیستم اعلام حریق با استفاده از حسگرهای نور مادون قرمز یا فرابنفش و تشخیص شعله کار می‌کند و همچنین به سنسورهای هشدار دهنده دود اتصال یافته تا سیستم‌های تشخیص آتش موثرتر عمل کنند. این سیستم نیز به ۳ نوع تقسیم می‌شود: سنسور تشخیص دهنده شعله مادون قرمز IR، سنسور تشخیص دهنده شعله نور فرابنفش UV و سنسور تشخیص دهنده شعله ترکیبی (مادون قرمز و فرابنفش) IR+UV.
سنسور اعلام حریق مادون قرمز خطی
سیستم سنسور اعلام حریق مادون قرمز خطی از پرتوهای نور مادون قرمز در تشخیص حریق استفاده می‌کند و از دو بخش: امیتر و گیرنده فرستنده تشکیل می‌شود. امیتر در این دستگاه نوعی فرستنده است که پرتو مادون قرمز ساطع کرده و گیرنده اشعه‌های بازتابی را تشخیص می‌دهد.
سنسور گاز مونوکسید کربن
این سنسورها که در تشخیص بسیار قوی هستند به ۳ نوع الکتروشیمیایی، کاتالیسی و مادون قرمز تقسیم می‌شوند و وجود گاز مونوکسید کربن را در محیط به سرعت تشخیص می‌دهند. نوع الکتروشیمیایی و سنسور گاز کاتالیسی به واسطه کویل پلاتینی، گازهای قابل احتراق در محیط را تشخیص می‌دهند. این کویل در تماس با گاز مونوکسید کربن و سایر گازهای اشتعال‌زا اکسید شده و زنگ هشدار را به صدا در می‌آورد. از سنسور گاز مونوکسید کربن یا دتکتورهای گاز کاتالیسی بیشتر در محیط‌های خانگی و مسکونی استفاده می‌کنند.
سایر تجهیزات اعلام حریق
علاوه بر سنسورهای اعلام حریق که در بالا و به صورت مفصل به توصیف هر یک پرداختیم؛ تجهیزات و دستگاه‌های اعلام حریق دیگری نیز در تشخیص، ارزیابی، اطلاع رسانی و پیشگیری از بروز حریق استفاده می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- دستگاه مرکزی یا کنترل پنل حریق
- آژیر اعلام حریق
- دستگاه تلفن کننده اعلام حریق
- فلاشر اعلام حریق
- بیم دتکتور اعلام حریق (نوعی سنسور دودی لیزری)
- دتکتور مکنده هوا
- ریموت اندیکاتور یا چراغ ریموت (نوعی هشدار دهنده دیواری)
- پنل تکرار کننده
- ماژول‌ها (سه دسته ماژول زون کانونشنال، ماژول ورودی و ماژول خروجی)